Hałas to wszelki nieporządny, nieprzyjemny dźwięk lub szkodliwe oraz dokuczliwe drgania akustyczne ośrodka sprężystego, które docierają do narządu słuchu czy też pozostałych zmysłów człowieka poprzez powietrze. Hałas towarzyszy człowiekowi przez całe życie niemal wszędzie. Wartości charakteryzujące hałas to decybele [dB], które wyrażają poziom natężenia dźwięku oraz herce [Hz] określające częstotliwość fali. Jeżeli hałas towarzyszy pracownikowi w środowisku pracy, na pracodawcy ciąży szereg obowiązków i odpowiedzialności względem ochrony jego zdrowia w czasie pracy. Zasady dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania pracy w narażeniu na działanie hałasu reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach w narażeniu na hałas i drgania mechaniczne.
Hałas w środowisku pracy
Obowiązki pracodawcy
W przypadku występowania hałasu w miejscu pracy pracodawca posiada następujące obowiązki:
-
wykonywanie pomiarów w środowisku pracy wielkości charakteryzujących hałas oraz porównywanie uzyskanych wyników z wartościami najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN),
-
przechowywanie wyników pomiarów hałasu, prowadzenie rejestrów badań czynników szkodliwych oraz udostępnianie pracownikom w/w dokumentacji,
-
sporządzanie oceny ryzyka zawodowego, które jest związane z pracą w narażeniu na działanie hałasu, informowanie pracowników o zagrożeniach oraz zapoznanie z wynikami oceny ryzyka zawodowego,
-
eliminowanie u źródła ryzyka zawodowego, które jest związane z wykonywaną pracą w narażeniu na hałas lub ograniczenie ryzyka do możliwie jak najniższego poziomu. Przy obniżaniu poziomu ryzyka pracodawca ma obowiązek uwzględnić postęp naukowo techniczny, obecny stan wiedzy oraz dostępne rozwiązania techniczne.
-
w przypadku przekroczenia wartości NDN hałasu w środowisku pracy pracodawca ma obowiązek stworzyć oraz wprowadzić w życie program organizacyjno-techniczny służący do ograniczenia poziomu narażenia na hałas.
Wartości NDN (Najwyższych Dopuszczalnych Natężeń):
Wartości NDN dla hałasu określa rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Rozporządzenie to wskazuje iż:
1.1. Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:
a) poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu),
b) maksymalny poziom dźwięku A,
c) szczytowy poziom dźwięku C.
1.2. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocześnie i nie mogą przekraczać wartości podanych w pkt 1.3-1.5.
1.3. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może przekraczać wartości 3,64 x 103 Pa2 x s lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 x 103 Pa2x s.
1.4. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać wartości 115 dB.
1.5. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać wartości 135 dB.
Częstotliwość wykonywania badań
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy jasno określa częstotliwość i zakres pomiarów hałasu w środowisku pracy. Zgodnie z w/w rozporządzeniem:
1. Badania i pomiary szkodliwego dla zdrowia czynnika fizycznego, występującego w postaci: hałasu, hałasu ultradźwiękowego, drgań mechanicznych działających na organizm człowieka przez kończyny górne lub drgań mechanicznych o ogólnym działaniu na organizm człowieka wykonuje się:
1) co najmniej raz na dwa lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia (NDN), określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, zwanego dalej „NDN”;
2) co najmniej raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN.
2. Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu lub drgań mechanicznych, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.
Program działań ograniczający narażenie na hałas
Jeżeli na podstawie wykonywanych badań środowiska pracy tj. wielkości charakteryzującej hałas oraz wykonanej oceny ryzyka zawodowego wartości hałasu przekroczą NDN pracodawca ma obowiązek stworzyć i wdrożyć w życie plan działania mający na celu ograniczenie narażenia na hałas, który w szczególności powinien polegać na:
-
całkowitym uniknięciu metod pracy lub zastosowanych procesów które powodują narażenie na hałas i zastąpieniu procesami i metodami pracy generującymi mniejsze narażenie,
-
odpowiednim doborze środków pracy, które są przeznaczone do realizacji określonej pracy pod kątem ich ergonomii oraz emisji hałasu o najniższym możliwie poziomie,
-
zastosowaniu środków technicznych w celu zmniejszenia narażenia na hałas ( zastosowanie dźwiękoizolacyjnych obudów, dźwiękoszczelnych kabin, ekranów, tłumików, dźwiękochłonnych materiałów oraz układów tłumiących i izolujących dźwięki materiałowe),
-
projektowaniu stanowisk pracy i ich rozmieszczeniu tak by możliwa była izolacja od źródeł hałasu,
-
konserwacji obiektów budowlanych, środków pracy, układów i urządzeń tłumiących i izolujących hałas oraz pozostałych środków ochrony zbiorowej,
-
szkoleniu i informowaniu pracowników narażonych na hałas z zakresu bezpiecznego i prawidłowego użytkowania środków pracy,
-
zastosowaniu właściwej organizacji pracy w celu ograniczenia liczby narażonych pracowników, poziomu oraz czasu narażenia na hałas poprzez zastosowanie przerw w pracy, skróconego czasu w pracy lub rotacji na stanowiskach pracy.
W przypadku gdy zastosowanie środków ochrony zbiorowej lub organizacji pracy nie pomogło wyeliminować lub uniknąć ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas pracodawca ma obowiązek:
-
zakupić oraz udostępnić środki ochrony indywidulanej do ochrony narządu słuchu w sytuacji gdy poziom hałasu występujący w środowisku pracy przekracza wartości progów działania,
-
zakupić i udostępnić środki ochrony indywidualnej do ochrony narządu słuchu oraz nadzorować czy są stosowane w sposób prawidłowy gdy poziom hałasu występujący w środowisku pracy osiąga lub przekracza wartości NDN,
Środki ochrony indywidualnej służące do ochrony narządu słuchu powinny zostać dobrane w sposób, który wyeliminuje ryzyko związane z uszkodzeniem słuchu lub zmniejszy je do możliwie najniższego poziomu.
Pracodawca zobowiązany jest również do oznaczenia znakami bezpieczeństwa konkretne miejsca pracy gdzie poziom hałasu przekracza wartości NDN. Takie miejsca są wydzielone strefami a dostęp do nich jest ograniczony jeżeli technicznie jest to możliwe oraz uzasadnione występującym ryzykiem narażenia na hałas. Natomiast miejsca lub pomieszczenia, które są przeznaczone na odpoczynek pracowników powinny być zorganizowane tak by poziom hałasu w nich panujący nie przekraczał wartości dopuszczalnych dla pomieszczeń administracyjno-biurowych określonych w Polskiej Normie.
Należy pamiętać iż indywidualne narażenie pracownika na hałas nie może przekraczać wartości NDN. Jeżeli jednak stwierdzone zostaną przekroczenia narażenia indywidualnego powyżej wartości NDN pracodawca ma obowiązek:
-
niezwłocznie podjąć działania ograniczające narażenie indywidualne poniżej wartości NDN,
-
ustalić jakie są przyczyny narażenia indywidualnego ponad normę,
-
podjąć niezbędne działania zapobiegawcze, dobrać odpowiednie środki ochronne w celu uniknięcia powtórnego wystąpienia narażenia indywidualnego na hałas przekraczającego wartości NDN.
Izabela Mosińska mgr inż. Gł. Specjalista ds. BHP
Masz wątpliwości co do przepisów? Korzyści ze współpracy z firmą od BHP
BHP SERWIS MARCIN GRZELAK – współpraca w zakresie BHP KONTAKT
Artykuł omawia hałas w środowisku pracy, jego wpływ na zdrowie pracowników oraz obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony przed hałasem. Pracodawca musi regularnie mierzyć poziom hałasu, porównywać go z dopuszczalnymi normami (NDN), oceniać ryzyko zawodowe i podejmować działania w celu eliminacji lub ograniczenia hałasu. W przypadku przekroczenia norm, konieczne jest wdrożenie programów techniczno-organizacyjnych, stosowanie środków ochrony indywidualnej oraz oznaczanie stref z podwyższonym hałasem. Celem tych działań jest ochrona zdrowia, zwłaszcza słuchu pracowników, i minimalizacja ryzyka związanego z nadmiernym hałasem.
Artykuł dotyczy problematyki hałasu w środowisku pracy oraz obowiązków pracodawcy w zakresie ochrony zdrowia pracowników narażonych na hałas. Hałas definiowany jest jako nieprzyjemne, szkodliwe drgania akustyczne, które mogą wpłynąć na zdrowie pracowników. Poziom hałasu mierzy się w decybelach (dB), a częstotliwość fali w hercach (Hz).
Obowiązki pracodawcy obejmują m.in.:
- Pomiary hałasu i porównywanie wyników z normami (NDN).
- Przechowywanie wyników i informowanie pracowników.
- Ocenę ryzyka zawodowego oraz eliminację lub ograniczenie ryzyka hałasu.
- Wprowadzenie programów techniczno-organizacyjnych, jeśli poziom hałasu przekracza normy.
Dopuszczalne wartości hałasu, ustalone przez przepisy, wynoszą maksymalnie 85 dB dla 8-godzinnej ekspozycji, 115 dB dla maksymalnego poziomu dźwięku A, i 135 dB dla szczytowego poziomu dźwięku C.
Artykuł omawia także częstotliwość badań hałasu oraz działania, które pracodawca musi podjąć w przypadku przekroczenia norm, takie jak stosowanie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz ograniczanie dostępu do stref o wysokim hałasie.